بسم الله الرحمن الرحیم
اخلاق
پزشکی، دانشی میان‌رشته‌ای است که سعی دارد در سایه‌ی تحلیل‌های نظری و
نظریه‌پردازی‌های بین‌رشته‌ای اخلاقیات را به‌صورت کاربردی، در حيطه عمل
حرفه‌مندان پزشکی وارد کند و در عین‌حال به سیاست‌گذاری اخلاقی در اداره
نظام سلامت کمک کند. در این راه از حوزه‌های مختلف دانش از جمله علوم
پزشكي، اخلاقیات، الهيات، فلسفه، حقوق و جامعه‌شناسی بهره می‌برد. حوزه‌ي
اخلاق پزشكي حوزه‌ای بنيادين و هویت‌بخش در علم و فناوري علوم پزشکی در
كشور است که توجه به آن از یک سو عاملی برای ارائه بهینه خدمات سلامت و
رضایت بیشتر گیرندگان خدمات به‌ویژه بیماران است و از دیگر سو با توجه
به‌حق شهروندان برای دریافت خدمات مناسب و عادلانه سلامت، اخلاق پزشکی در
رویکرد مدرن خود از پرداختن به مسائل سنتی که غالباً محدود به رابطه پزشک و
بیمار است فراتر رفته است. این کارکرد محوری علم اخلاق پزشکی با در
نظر گرفتن واقعیاتی مانند توسعه خیره‌کننده علوم و فناوری‌های پزشکی از
یک‌سو و محدودیت منابع مختلف مالی، انسانی و فنی حوزه سلامت از دیگر سو،
نقش اساسی را به اخلاق پزشکی در ساماندهی امور سلامت کشورها داده است.
تشکیل «مرکز مطالعات و تحقیقات اخلاق پزشكي» در وزارت بهداشت، درمان و
آموزش پزشكي در سال ۱۳۷۲ را میتوان نقطه عطفی در تاریخ اخلاق پزشکی کشور
دانست. این مرکز زمینه‌ساز فعالیت‌های انتشاراتی تخصصی اخلاق پزشکی،
برگزاری همایش‌های ملی و بین‌المللی، تدوین راه‌کارها و دستورالعمل‌های
اخلاقی کاربردی متعدد با رعایت استانداردهای جهانی و ملّی در کشور گردید و
بستر لازم برای توسعه آموزشی، پژوهشی و بالینی اخلاق پزشکی در کشور را
فراهم آورد. ایده تأسيس مركزی برای مطالعات اخلاق پزشكي، در سال‌هاي
۱۳۷۳-۱۳۷۴پیگیری شد. با تصویب شورای گسترش این بستر فراهم شد تا مركز
مطالعات اخلاق پزشكي شروع به فعالیت کند. در این برهه زمانی بسياري از
منابع اخلاق پزشکی روز تهیه و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت. انتشار بيش
از ۳۰ عنوان كتاب درزمینهٔ اخلاق پزشكي از ديگر اقدامات قابل‌توجه اين
مركز بوده است. همچنین در این دوره مجله طب و تزكيه با رسالت طرح مباحث
اخلاق پزشکی در جامعه علمی کشور شروع به كار كرد.در ادامه راه تدوین
برنامه راهبردی اخلاق پزشکی در سال 80 تلاش‌ها را در حوزه اخلاق پزشکی
متمرکز کرد و سرعت بخشید. ایجاد مراکز تحقيقات اخلاق پزشکی در دانشگاه‌های
علوم پزشکی از جمله در دانشگاه علوم پزشکی تهران، فراهم‌آوری کتابخانه
تخصصی اخلاق و تاريخ پزشکی در تهران، تدوین کتب متعدد در این حوزه از جمله
کتاب پزشک و ملاحظات اخلاقی اقدامات ارزنده‌ای است که با تلاش اساتید،
محققین و صاحب‌نظران این حوزه صورت پذیرفت. در حیطه آموزش اخلاق پزشکی نیز
علاوه بر راه‌اندازی بورد رشته اخلاق پزشکی و تشکیل گروه اخلاق پزشکی در
بسیاری از دانشگاه‌ها، برنامه‌های آموزشی کارگاهی برای گروه‌های هدف،
دوره‌های تحصیلات تکمیلی در قالب دوره‌های MPH و PhD اخلاق پزشکی و نیز
فرصت‌های مطالعاتی برای علاقه‌مندان فراهم گشت. همچنین، بازنگری و اصلاح
برنامه آموزشی درس اخلاق پزشکی در دانشکده‌های علوم پزشکی، طراحي تم طولی
اخلاق در دانشکده پزشکی و طراحي برنامه آموزش اخلاق پزشكي در مقاطع دستياري
علوم پزشكي متناسب با نيازهاي هر رشته، با هدف ارتقای اخلاق در بین
دانش‌آموختگان علوم پزشکی، با همت و دلسوزی اساتید و محققین دنبال گردید.
در
راستای کاربردی نمودن اصول اخلاقی و بومی نمودن راهنماهای اخلاقی
بین‌المللی، راهنماهای اخلاق در برخی زمینه‌ها آماده گردید که میتوان به
تدوين كدهاي عمومي اخلاق در پژوهش كشور، تدوين كدهاي اختصاصي اخلاق در
پژوهش كشور (شش عنوان)، تدوین و ابلاغ منشور روزآمد حقوق بیمار، تدوین آيين
اخلاق پرستاري ايران، تهیه راهنمای کشوری اخلاق در انتشار آثار پژوهشی و
تدوین سند جامع اخلاق داروسازی اشاره کرد. توجه به مقوله اخلاق پزشکی تا
آنجا پیش رفت که توسعه اخلاق پزشکی و تعهد حرفه ای به عنوان یکی از دوازده
بسته تحول و نوآوری در آموزش پزشکی که از سوی معاونت آموزشی وزارت بهداشت،
درمان و آموزش پزشکی تدوین گردید منعکس شد و اقدامات عملیاتی مختلف برای
پیاده سازی این بسته درحال اجراست.از فعالیت‌های صورت گرفته طی سال‌های
گذشته برگزاری کنگره‌ها و سمینارهای متعدد بین‌المللی در کشور بود. از این
میان میتوان به برگزاری کنگره‌های سالیانه اخلاق پزشکی اشاره کرد که بر
اساس تفاهم‌نامه صورت گرفته میان دانشگاه علوم پزشکی تهران و معاونت‌های
آموزشی و تحقیقات و فن‌آوری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی شکل گرفت و
تاکنون سه کنگره برگزار شده است.بر اساس این تفاهم‌نامه دبیرخانه دائمی
کنگره در مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی تشکیل‌شده و هرساله یکی از
دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور میزبان آن خواهد بود.جای بسی خوشوقتی است
که چهارمین کنگره سالیانه اخلاق پزشکی کشور با مشارکت نهادهای مرتبط ازجمله
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سازمان نظام پزشکی، فرهنگستان علوم
پزشکی و سازمان پزشکی قانونی برگزار می‌شود. در این کنگره با توجه به دوران
توقف برگزاری این کنگره و نیز مشارکت وسیع نهادهای ذینفع تلاش شده مباحث
اخلاق پزشکی به طور جامعی مطرح گردد و برگزاری این رویداد فرخنده زمینه‌ساز
شکل‌گیری و تحکیم ارتباطات میان اندیشمندان حوزه اخلاق پزشکی و تشکیل
شبکه‌های توانمند در حوزه‌های اخلاق پزشکی شود.تقارن برگزاری این کنگره
با تجدیدنظر برنامه راهبردی اخلاق پزشکی فرصت مناسبی برای معرفی
فعالیت‌های در نظر گرفته در نظام سلامت و معرفی چشم‌انداز و اهداف نظام
سلامت در حوزه اخلاق پزشکی است.در پایان امیدوارم با تلاش کمیته علمی و
اجرایی و تمامی دست اندکاران و نیز مشارکت و همکاری تمامی اندیشمندان
کنگره مزبور به نحو مطلوبی برگزار گردد. امیدوارم آینده نظام سلامت با
تلاشهای صورت گرفته و در حال برنامه ریزی و اجرا نظامی کارآمدتر و اخلاقی
تر باشد.
دکتر باقر لاریجانی
سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی-یکشنبه ۲۶ مهر ۱۳۹۴
